NOWOTWORY ŚLINIANEK PRZYUSZNYCH I PODŻUCHWOWYCH

INFORMACJE PRAKTYCZNE DLA PACJENTA

Pacjent, który stwierdzi sam, albo po konsultacji z otorynolaryngolgiem, obecność guza w rzucie którejkolwiek ze ślinianek powinien bezzwłocznie zgłosić się do wysokospecjalistycznego ośrodka, jakim jest także nasza Klinika. Takie objawy jak szybkie powiększanie się zmiany, ból, niedowład nerwu twarzowego, wyczuwalne węzły chłonne na szyi powinny skłonić nas do szybkiego zabiegu. W Klinice pacjenci podlegają przygotowaniu do odpowiedniego zabiegu, po wykonaniu niezbędnych badań tj. biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej, badania ultrasonograficznego, a nawet tomografii komputerowej lub badania rezonansu magnetycznego ślinianek. Zabieg przeprowadzamy z użyciem monitoringu czynności nerwu twarzowego, który szczególnie podczas usuwania guza ślinianki, ale także usuwania guza ślinianki podżuchwowej może ulec uszkodzeniu. Zabieg wymaga więc dużego doświadczenia operatora. Jest on w opisanych powyżej przypadkach stwierdzenia śródoperacyjnie zmiany złośliwej od razu uzupełniany operacją usunięcia węzłów chłonnych na szyi, co poprawia rokowanie i ułatwia dalsze postępowanie po operacji.

W Klinice leczymy guzy ślinianek przyusznych, podżuchwowych, podjęzykowych i małych gruczołów błony śluzowej jamy ustnej, gardła i krtani. Nowotwory ślinianek stanowią około 3% wszystkich nowotworów głowy i szyi. Guzy niezłośliwe występują najczęściej w dużych śliniankach im są one mniejsze tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu złośliwego. Spośród wszystkich guzów ślinianek największą ilość operowanych stanowią właśnie guzy łagodne przede wszystkim dużych gruczołów ślinowych.

Najczęściej występującym guzem łagodnym ślinianek spośród wszystkich guzów jest gruczolak wielopostaciowy. Stanowi około 60% guzów dużych ślinianek. Rozwija się najczęściej powoli, kilka lat, jednostronnie. Zwykle przebieg jest bez bólowy, bez porażenia nerwu twarzowego. Rozwija się najczęściej jako pojedynczy, twardy guz w okolicy przyusznej bez zmian skóry pokrywającej guz. Jego lokalizacja najczęściej dotyczy płata powierzchownego przyusznicy i otoczony jest cienką torebką o niecałkowitej ciągłości. Średnica guza wynosi przeważnie 3-4 cm. Usunięcie chirurgiczne tego guza wiąże się często z ryzykiem nawrotu, czasami po wielu latach. Występuje również ryzyko zezłośliwienia guza. Ten proces ma miejsce w nielicznych przypadkach.

Pozostałe guzy łagodne mają zwykle podobny obraz kliniczny. Różnią się przede wszystkim budową histopatologiczną.

Leczeniem tych guzów jest chirurgiczne usunięcie. Zakres usuwanych tkanek jest głównie podyktowany rozpoznaniem histopatologicznym guza. W tym celu w trakcie zabiegu wykonuje się śródoperacyjne badanie histopatologiczne. W przypadku uzyskania wyniku badania wskazującego na łagodny charakter guza – usuwa się go wraz z płatem powierzchownym ślinianki z pozostawieniem nerwu twarzowego. Pień i gałązki nerwu twarzowego są identyfikowane podczas operacji za pomocą monitora przebiegu nerwu, który umożliwia w sposób precyzyjny określić przebieg gałązek nerwu twarzowego względem guza i w ten sposób pozwala na zachowanie jego czynności.

Spośród nich najczęściej występuje rak śluzowo-naskórkowy. Ze wszystkich dużych gruczołów ślinowych przeważnie zajmują śliniankę podżuchowową lub podjęzykową.

Rak śluzowo-naskórkowy w swej budowie histopatologicznej składa się z komórek wytwarzających śluz oraz komórek nabłonkowych. Podobnie jak inne guzy złośliwe ślinianek często naciekają okoliczne tkanki w tym nerw twarzowy. Często również występują przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych. W przypadku raka śluzowo-naskórkowego występują one w 40-70%. Często też pojawiają się przerzuty odległe do płuc, kości i mózgu. Rozmiary guza złośliwego ślinianki mogą przedstawiać się w szerokim zakresie uwarunkowanym stopniem złośliwości. Niekiedy rak rozwija się latami np. rak gruczołowo-torbielowaty bez cech porażenia nerwu twarzowego doprowadzając do rozrostu wielkiego guza. Dolegliwości bólowe zgłaszane przez chorych często dopiero wskazują na podejrzenie procesu złośliwego. Związane jest to z naciekaniem na gałązki nerwowe czuciowe w tym gałązki nerwu twarzowego (głównie w przypadku raka gruczołowo-torbielowatego).

W leczeniu guza złośliwego stosuje się chirurgiczne usunięcie guza wraz z całym płatem ślinianki przyusznej (parotidektomia) często połączone z resekcją gałązek lub pnia nerwu twarzowego. Duże guzy zajmujące płat głęboki ślinianki wymagają całkowitego usunięcia ślinianki (parotidektomia całkowita) bez oszczędzania nerwu twarzowego. usuwa się także fragment żuchwy, szczyt wyrostka sutkowatego oraz mięśnie.

W Klinice wykonuje się także operacje rekonstrukcji nerwu twarzowego lub operacje zespolenia dystalnej części tego nerwu z nerwem podjęzykowym.

Guzy złośliwe ślinianki podżuchwowej lub podjęzykowej usuwa się wraz z całym gruczołem. Mówimy tutaj o resekecji całej zawartości trójkąta podżuchwowego. W przypadku nacieku okolicznych tkanek zakres resekcji jest poszerzony, a ubytki tkanek uzupełnia się przeszczepami.

We wszystkich przypadkach guzów złośliwych ślinianek operacje uzupełniamy usunięciem układu chłonnego szyi.

Całość leczenia uzupełnia radio- bądź chemioterapia w wybranych przypadkach.